Aflevering Baarmoederlijkheid Van Mens En God

In deze aflevering laten we 4 leerlingen en hun leerkracht godsdienst Erik Buys van het Sint-Jozefcollege in Aalst in dialoog gaan met professor Roger Burggraeve. De aanleiding van dit gesprek is zijn nieuwe boek Baarmoederlijkheid van mens en God. In dit boek gebruikt Roger Burggraeve als bijbelse body de tekst van de Barmhartige Samaritaan. Dit is een tekst dat nog steeds in menig Vlaams klaslokaal tijdens de lessen godsdienst gebruikt wordt. In deze aflevering laten we eerst de leerlingen en leerkracht aan het woord en polsen we naar hun favoriete bijbelteksten. Nadien wordt het verhaal van de Barmhartige Samaritaan gelezen door hun leerkracht om achteraf de dialoog tussen de leerlingen en de professor organisch te laten groeien.  Welke bijbeltekst is jullie bijgebleven tijdens jullie lessen godsdienst en waarom?  Sarah: De barmhartige Samaritaan. (Lc 10, 25-37) Ann-Sophie: De overspelige vrouw (Joh 8, 1-11) Gaëlle: De overspelige vrouw (Joh 8, 1-11) Jef: De verloren Zoon. (Lc 15, 11-31) Godsdienstleerkracht Erik Buys: Via één bijbeltekst krijg je toegang naar andere bijbelteksten. Er is 1 citaat dat ik bij veel teksten betrek namelijk dat van Lc 9, 22-25 22'De Mensenzoon,' zo sprak Hij, 'moet veel lijden en door de oudsten, hogepriesters en schriftgeleerden verworpen worden, maar na ter dood te zijn gebracht, zal Hij op de derde dag verrijzen.'  23Maar tot allen sprak Hij: 'Wie mijn volgeling wil zijn, moet Mij volgen door zichzelf te verloochenen en elke dag opnieuw zijn kruis op te nemen.  24Want wie zijn leven wil redden, zal het verliezen. Maar wie zijn leven verliest om Mijnentwil, die zal het redden.  25Wat voor nut heeft het voor een mens heel de wereld te winnen, als hij zichzelf hierdoor zijn ondergang en dood berokkent?  Als ik moet kiezen voor een meer uitgebreidere tekst kies ik voor de tekst uit Mt. 22, 15-21. “Geef aan de keizer wat de keizer toekomt en aan God wat God toekomt.”  DE BARMHARTIGE SAMARITAAN 25Daar trad een wetgeleerde naar voren om Hem op de proef te stellen. Hij zei: 'Meester, wat moet ik doen om het eeuwig leven te verwerven?'  26Hij sprak tot hem: 'Wat staat er geschreven in de Wet? Wat leest ge daar?'  27Hij gaf ten antwoord: 'Gij zult de Heer uw God beminnen met geheel uw hart en geheel uw ziel, met al uw krachten en geheel uw verstand; en uw naaste gelijk uzelf.'  28Jezus zei: 'Uw antwoord is juist, doe dat en ge zult leven.'  29Maar omdat hij zijn vraag wilde verantwoorden, sprak hij tot Jezus: 'En wie is dan mijn naaste?'  30Nu nam Jezus weer het woord en zei: 'Eens viel iemand, die op weg was van Jeruzalem naar Jericho, in de handen van rovers. Ze plunderden en mishandelden hem en toen ze aftrokken, lieten ze hem halfdood liggen.  31Bij toeval kwam er juist een priester langs die weg; hij zag hem wel, maar liep in een boog om hem heen.  32Zo deed ook een leviet; hij kwam daarlangs, zag hem, maar liep in een boog om hem heen.  33Toen kwam een Samaritaan die op reis was, bij hem; hij zag hem en kreeg medelijden;  34hij trad op hem toe, goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze; daarna tilde hij hem op zijn eigen rijdier, bracht hem naar een herberg en zorgde voor hem.  35De volgende morgen haalde hij twee denariën tevoorschijn, gaf ze aan de waard en zei: Zorg goed voor hem, en wat ge meer mocht besteden, zal ik u bij mijn terugkomst vergoeden.  36Wie van deze drie lijkt u de naaste van de man die in handen van de rovers gevallen is?'  37Hij antwoordde: 'Die hem barmhartigheid betoond heeft.' En Jezus sprak: 'Ga dan en doet gij evenzo.'  Gesprek tussen de leerlingen en professor Burggraeve Roger Burggraeve: Wat spreekt u in de verhaal aan of wat stoort u? Sarah: Als mens kiezen wij vaak wie we helpen. Wij kiezen wie wij zien als naaste.  Roger Burggraeve: De priester en Leviet moeten met reine handen dienst doen in de tempel. Vanuit hun professionele, religieuze context mogen ze die persoon eigenlijk niet helpen. Dit is een plausibel argument om hun handen niet “vuil te maken”. Dan roept Jezus de Samaritaan op, een vreemdeling die zich wel inlaat met de gewonde mens. De Samaritaan is een zakenman en wordt evenmin graag gestoord als de priester en de leviet. Het staat niet op de planning. De ander breekt binnen in het bestaan zonder dat men daarvoor vroeg.  Het is geen verhaal over helden van de goedheid maar een verhaal van gewone mensen.  Ik begrijp die priester en de leviet ik sta verbaasd van de Samaritaan die alles laat vallen om te helpen. Ik stoor me geweldig aan de caritatieve interpretatie van dit verhaal. Het gaat niet over een warmbloedige opstoot.  Jef: Het verhaal is ook stereotiep doorbrekend aangezien de hulp uit een onverwachte hoek komt.  Roger: Wat mij in het verhaal ontbreekt is dat er iemand kwaad wordt door het tekort dat werd aangedaan. Er is geen sprake in het verhaal van verontwaardiging. Het verhaal is geen totaal verhaal waar je alles mee kan uitleggen. Het is een perspectief. Erik Buys: Het kind ontketent in mij mogelijkheden die ik niet voor mogelijk achtte. Net zoals de man die aan de kant van de weg ligt me appelleert om me in te zetten. De weerloze almacht gaat uit van het slachtoffer en van een pasgeboren kind. Een oproep tot liefde.  Roger Burggraeve: Jezus zegt:  “eens viel er iemand in de handen van rovers” In het Grieks staat er: Antrophôs tis: dit betekent: “zomaar een mens”. Het gaat dus in de eerste plaats over de mens. Dit is een ongelofelijk narratieve vondst.  Waarom koos u voor de titel: Baarmoederlijkheid van mens en God?  In de tekst staat: “hij kreeg medelijden” In het Grieks is dat esplagchnistè. In het Nederlands: tot in mijn onderbuik aangedaan.  Ethiek begint niet met principes of redeneringen: de mens wordt in de eerste plaats aangedaan. Ik heb lang gezocht naar een goede vertaling van het woord esplagchnistè. André Chouraqui, de Joodse Fransman vertaalde de bijbel vanuit het Hebreeuws en het Grieks. Het vertaalt esplagchnistè als ému aux entrailles. Entrailles betekent schoot. De mens is dus aangedaan tot in de schoot. In de voetnoot maakt hij een verwijzing naar de Rahamim van God. Dit is het joodse woord voor barmhartigheid. In het Hebreeuws betekent het letterlijk: baarmoeder. God is baarmoeder. Joodse commentatoren zijn niet bezig over God als almachtige maar als barmhartige.  Het baarmoederlijke wil zeggen dat je het ander in jou te dragen krijgt. Niet om het op te sluiten maar om het te laten geboren worden.  Professor, wat is jouw favoriete bijbeltekst?  Kaïn en Abel. De pointe in dit verhaal is tweeledig. - Ben ik de hoeder van mijn broeder?  - God zegt dat hij Kaïn met een teken zal aanduiden. Zodanig dat de anderen hem niet zullen doden. De doodstraf wordt in deze tekst reeds veroordeeld. Het doden van de doder wordt in vraag gesteld. Wat is nu de conclusie van de toepassing van de baarmoederlijkheid van mens en God op het verhaal van de Barmthartige Samaritaan?   De ervaring van de Samaritaan, priester en leviet is dat ze geraakt kunnen worden tot in de onderbuik om zo tot beweging te komen. Dat is de bron van ons geloof in God als baarmoederlijk. Het is duidelijk dat het geen verplichting is, maar een mogelijkheid.  Als we vandaaruit vertrekken krijgen we een ander beeld van ons mensbeeld. Als geloven iets in de lucht is en het helpt ons niet een ander mens te zijn dan is het zinloos.