Aflevering Geweldloze Communicatie En Vrede 2/3 - Mei 2022

Tweede van drie lezingen over Geweldloze Communicatie en Vrede Het lijkt wel alsof onze samenlevingen steeds gewelddadiger worden. Hoewel iedereen beweert vrede te willen, lijkt geweld en agressie, zowel in persoonlijke relaties als in de samenleving, steeds meer aangegrepen te worden als middel om meningsverschillen op te lossen. Wat is de logica van geweld? Wat is de bron van geweld en agressiviteit in relaties en in de samenleving? Is het wel mogelijk samen te leven zonder geweld? Zowel de evolutionaire logica als de geschiedenis en de alledaagse waarneming tonen aan dat de mens zich weliswaar instinctief welwillend (empathisch) gedraagt naar de eigen groep (familie, stad, land, voetbalclub, politieke partij...), maar dat hij snel overgaat naar vijandig en agressief gedrag naar wie als 'vreemd' wordt gezien (uitbuiting, xenofobie, vechtscheidingen, nationalisme, oorlogen...). Als de levensduur van de aarde (4,5 miljard jaar) voorgesteld wordt op een tijdsschaal van 24 uur, is de mens pas om 20 seconden vóór middernacht op aarde verschenen. De mens is dus een nog buitengewoon jonge soort die moest overleven in een immer genadeloze en bedreigende natuur. Angst en agressie waren troef. Geweldloze communicatie (ook welwillende, verbindende of volwassen communicatie genoemd) behoort dan ook niet tot zijn natuurlijke gedragsrepertorium en ontstaat ook niet vanzelf. Dieren kunnen inderdaad alleen maar vechten en strijden om hun belangenconflicten te ‘regelen’ en ook bij vele mensen is dat nog altijd de eerste (intuïtieve) reactie. Steeds weer ontvlamt agressie en voortdurend 'vechten' en 'strijden' mensen om hun doelstellingen te bereiken of hun ideeën en belangen te verdedigen. Ook onze automatische, 'intuïtieve', emotionele patronen zijn immers door de evolutie geselecteerd in functie van de overleving en dat betekent het opleggen van de eigen wil aan de omgeving en aan anderen door gebruik van fysieke of sociale macht en geweld in de vorm van exploitatie en uitbuiting, oorlog of emotionele manipulatie. Dat verklaart dat de grote massa gefascineerd is door en zelfs verslaafd is aan geweld, zoals niet alleen blijkt uit de gladiatorenspelen in de antieke wereld, maar ook uit de moderne echte of geritualiseerde oorlogvoering (voetbal) of bij meedogenloze vechtscheidingen of andere conflicten. De mens is geobsedeerd door 'winnen' of 'verliezen'. Zowel bij voetbal of andere spektakels als bij liedjeswedstrijden of zelfs politieke verkiezingen, ziet men dezelfde taferelen: als hersenloze idioten op en neer springende 'winnaars', krijsende, gillende en met zwaaiende vuisten in de lucht op een denkbeeldige vijand kloppende menigten, gepaardgaand met consumptie van grote hoeveelheden alcohol en niet zelden gevolgd door baldadigheden en geweld. Verslaving kan alleen maar beëindigd worden door redelijkheid. Tegenover de automatische, emotionele patronen van agressie, conflict en emotionele manipulatie, is de mens de enige die over bewustzijn, taal, redelijkheid en verbeelding beschikt en die daardoor in principe in staat is conflicten op een niet-gewelddadige manier op te lossen. Dat is echter een vaardigheid, een redelijkheid die meestal moeizaam verworven moet worden als onderdeel van de meer algemene vaardigheid die levenskunst heet, d.i. de kunst om vorm te geven aan het leven met het oog op een goed en een gelukkig leven. Opvoeding en onderwijs zouden dan ook op de eerste plaats gericht moeten zijn op het vormen van mensen met een volwassen bewustzijn en niet alleen op het veroveren van een baan of een carrière. Vrede berust (net als democratie) op morele kwaliteiten als redelijkheid en welwillendheid, evenals op de nobele maar broze en altijd moeilijke kunst van op een beschaafde manier met elkaar van mening te verschillen.