Aflevering Gerbert Bakx En Arne Vanhaecke Over Rede En Emotie En Over Denken En Voelen

In dit praatje hebben Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke het over rede en emotie en over denken en voelen Mensen denken vaak dat 'denken' iets heel anders is dan 'voelen', maar in werkelijkheid is er geen essentieel verschil. Emoties zijn gewoon de eerste en de evolutionair oudste vorm van 'denken', dat wil zeggen van informatieverwerking en beoordeling van de omgeving. Emoties zijn immers veel ouder dan de symbolische taal en dus dan het menselijke bewustzijn. Zij zijn zelfs veel ouder dan de mens zelf. Zij 'spreken' dan ook niet in taal maar in lichaamsgewaarwordingen als angst, woede, afkeer of andere gewaarwordingen. Vandaar dat men lang gedacht heeft dat emoties gelokaliseerd zouden zijn in 'het lichaam', vooral in het hart. Dat was de wereld van de Kleine Prins. In een meer hedendaagse visie zijn zowel emoties als denken activiteiten van het brein. Emoties zijn dan ook niet kenmerkend voor de mens en zijn ook niet speciaal 'dieper', 'echter' of 'authentieker' dan de redelijkheid. Zij onthullen geen 'diepere' waarheden of wijsheden. Het is daarentegen door de rede, het unieke en hoogste vermogen van de mens, dat we de werkelijkheid kunnen leren kennen en tot waardigheid, welwillendheid en wijsheid kunnen komen. Emoties zijn géén vaste dingen of substanties. Zij hebben geen gewicht en kunnen niet in het lichaam of in de cellen opgeslagen of meegedragen worden. Emoties bestaan altijd in het nu, zoals een vuist of een dans altijd alleen maar in het nu kan bestaan. Zij worden in het nu opgeroepen door het denken nu. Zij ontstaan snel en verdwijnen ook weer snel - de bekende emotionele rollercoaster of jojo - tenzij men ze door het denken in een bepaalde richting blijft sturen. Wie eraan twijfelt of het denken verantwoordelijk kan zijn voor emoties, moet zich maar eens afvragen hoe men emoties kan hebben over het verleden dat er niet meer is of over de toekomst die er zelfs nog nooit geweest is. Emoties in verband met het verleden zijn dus geen oude emoties, maar zijn emoties die in het nu opgeroepen worden door het denken van nu over het verleden. Er zijn geen 'oude emoties' of 'oude pijn', er is alleen oud denken. Emoties zijn ook niet irrationeel, in tegendeel, zij zijn zeer rationeel, maar hun rationaliteit is gericht op overleven in de natuur. Dat is een doelgerichte rationaliteit die wij niet meer zo goed begrijpen omdat wij niet langer in een altijd gevaarlijke en bedreigende natuur leven, maar in een doorgaans zeer veilige cultuur. Emoties kunnen wel tot empathie en medeleven leiden, maar evengoed tot haat en oorlog. Niet alles wat plezierig is en 'goed aanvoelt', IS ook moreel goed en niet alles wat 'niet goed aanvoelt', is moreel verkeerd. Emoties zijn dan ook geen goed moreel kompas. Alleen de redelijkheid kan tot rational compassion leiden, tot redelijke welwillendheid, tot vrede, tot aandacht voor de ander, tot rechtvaardigheid en tot moraal, dat wil zeggen tot een beschaafde samenleving waarin men niet aan anderen laat gebeuren wat men voor zichzelf niet zou willen. Zonder die redelijkheid vervalt men in sociaal Darwinisme met alle ongewenste gevolgen ervan. De uiteindelijke bron van duurzaam geluk is niet wat goed aanvoelt - dat is niet meer dan een voorbijgaand genieten, als van een bonbon - maar het bewustzijn te leven volgens het hoogste menselijke vermogen. Dat is het doel, de 'noble purpose' van het leven. Het bewustzijn is als een parlement waar diverse en soms conflicterende impulsen, emoties, overwegingen, neigingen, strekkingen, verlangens en argumenten aan het woord komen en gehoord worden, waarna een redelijk besluit wordt genomen om tot een volwassen en beschaafd gedrag te komen. Een parlementaire democratie is minder gemakkelijk en minder 'intuïtief' of 'spontaan' dan een emotionele dictatuur, maar is een hogere vorm van beschaving. Plato vergeleek de mens met een wagenmenner, waarbij de rede de menner is en de paarden de emoties voorstellen. En hij zei: 'Paarden zijn prachtige dieren en je