Aflevering S3, A1: Keert Terug + Het Vreemdste Boek Van De Bijbel

Welkom terug bij de podcast. Het is begin januari 2024 als ik dit opneem en de podcast ‘Bijbellezen met Jan’ er even tussenuit geweest. Het was niet gepland, maar ik was gewoon iets te druk met mijn gezin en met de voorbereidingen van de Advent Challenge en de afronding van de Bijbel in 2 Jaar cursus. Het was prachtig om met ruim 750 mensen bewust toe te leven naar Kerst met de Advent Challenge. De reacties waren ook erg bemoedigend. Zo schreef Jose: ‘Dank je wel Jan, voor deze manier van uitleg, reizen door de Bijbel, voor elke dag. Het geeft houvast, meer inzicht en dichter bij Onze Vader. Wat is de Bijbel een geweldig mooi boek.’ Daar kan ik het alleen maar mee eens zijn. Daarom ben ik ook zo dankbaar dat er weer tweehonderd nieuwe mensen zich hebben aangemeld voor de Bijbel in 2 jaar-cursus. Daarin gaan we zoals de naam al zegt in 2 jaar door de hele Bijbel heen. Twee hoofdstukken per dag, vijf dagen per week is in twee jaar de hele Bijbel lezen. Het Oude Testament lezen we daarbij in de Hebreeuwse volgorde. Die is dus iets anders dan in je Nederlandse Bijbel staat, maar er zit wel een bijzondere logica achter. Het is bovendien de volgorde waarin Jezus de Bijbel las, dus dat maakt het extra speciaal. Daarna duik je het Nieuwe Testament in. Doordat je eerst het hele Oude Testament hebt gelezen, gaat het Nieuwe Testament veel meer voor je leven. Misschien wel de belangrijkste ontdekking van deze cursus is dat je ziet hoe de hele Bijbel draait om de komst van Jezus, Zijn leven, Zijn sterven en Zijn opstanding. We maken gebruik van tijdlijnen en van illustraties om de Bijbel te verduidelijken. Mocht je het ook leuk vinden om deze reis door de Bijbel te maken, dan kun je je nog aansluiten via https://bijbellezenmetjan.nl/bijbel2jaar. Het zou leuk zijn je te ontmoeten in deze cursus. Plannen voor de podcast In het eerste seizoen van de podcast was wat ik deed vrij simpel: ik ging aan de hand van mijn boek ‘De Bijbel in 1 Dag’ de hele Bijbel door. Ik vatte boek voor boek samen. In het tweede seizoen heb ik een beetje geworsteld met de podcast. Hoe wil ik verder? Vooral solo-afleveringen waarin ik de Bijbel lees en iets uitleg? Of vooral interviews en gesprekken waarin we samen de Bijbel lezen? Inmiddels heb ik meer duidelijkheid over de rol van deze podcast. Ik ga voornamelijk solo-afleveringen maken waarin ik thema’s en Bijbelgedeelten behandel. Daarbij kijk ik erg naar vragen die ik krijg van cursisten, lezers en luisteraars. Af en toe kunnen er bonus-afleveringen zijn met gasten. De reguliere afleveringen hoop ik elke maandag online te kunnen zetten maar het kan zijn dat het een enkele keer wat later in de week is of dat het helemaal niet lukt. Goed, terug naar de thema’s. Verreweg de meeste vragen die ik krijg van Bijbel in 2 Jaar-cursisten gaan over geweld in de Bijbel. God lijkt vaak zo liefdeloos. Maar is Hij dat ook? Of willen die moeilijk te lezen passages iets anders zeggen? Waarom staan ze in de Bijbel? En wat vertellen ze over God en de mens? Dat wil ik in een korte podcast-serie gaan onderzoeken. Waarschijnlijk zullen dit vijf afleveringen worden. Maar de eerste thema-serie van de podcast gaat over het leren lezen en begrijpen van Bijbelse verhalen. De Bijbel bestaat uit verschillende type teksten, voornamelijk verhalen, poëzie en uiteenzettingen. De geboorte van Jezus in Lucas is bijvoorbeeld een Bijbels verhaal. Als Matteüs in Matteüs 5 vertelt over Jezus’ toespraak op de berg, dan is dit een uiteenzetting. En Psalm 2, die gaat over de eeuwige koning, is een gedicht over Jezus. Bijbelse verhalen worden echter iets anders verteld dan wij gewend zijn. Voor ons is een verhaal vaak verzonnen, terwijl een journalistiek verslag voor waar wordt aangezien. Mensen die leefden in de periode dat de Bijbel zich afspeelde, zouden echter onze krantenartikelen niet begrijpen. Ze zouden waarschijnlijk niet snappen wat de boodschap was van die feiten. Andersom is het zo dat wij verhalen in de Bijbel toetsen aan onze verwachtingen. Dat leidt tot spanning, want de Bijbel laat bijvoorbeeld bewust veel details weg die voor ons zeer relevant zijn. Daarover in toekomstige afleveringen van de podcast meer. Nu wil ik als een soort van inleiding kijken naar één van de vreemdste verhalen in de Bijbel: het verhaal over de profeet Jona. Deze overdenking is ook onderdeel van de Bijbel in 40 Dagen-challenge. Geniet ervan. Jona’s satire, onze spiegel Jona is een kort verhaal en waarschijnlijk het meest bekende bijbelverhaal voor iedereen die ooit naar zondagschool is geweest. Het is een boek met een diepe boodschap en heeft bovendien een unieke vorm. Jona wordt tot de profeten gerekend, maar het is een heel ander boek dan die van de andere profeten. Het gaat namelijk niet over de profetieën van Jona, maar het is een verhaal over de profeet Jona zelf. Hij komt er bovendien niet best van af. Nu moet je ook nog weten dat Jona op één andere plek wordt genoemd in de Bijbel, namelijk 2 Koningen 14. Dit is een korte passage over één van Israëls slechtste koningen, Jerobeam II. Desondanks voorspelt Jona dat hij verschillende overwinningen zal behalen. Dat gebeurt ook, maar een andere profeet – Amos – vertelt Jerobeam juist dat Israël in handen zal vallen van een ander volk, en dat Jerobeams nageslacht zal worden uitgeroeid. Het punt is dat je je kunt afvragen of Jona wel zo’n goede profeet was. Vertelde hij de koning wat hij wilde horen? Of had hij de boodschap van Amos moeten brengen? Je kunt daarom vraagtekens zetten bij Jona’s karakter. En dan komen we aan bij het Bijbelboek dat zijn naam draagt. Jona blijkt een opstandige profeet te zijn die niet blij is met het feit dat God Zijn vijanden liefheeft. Jona is bovendien uniek in de Bijbel vanwege de literaire stijl. Het boek is namelijk satire. Dat wil zeggen dat het een humoristisch boek is waarin we te maken krijgen met platte personages die compleet anders reageren dan je zou verwachten. Zo heb je de profeet Jona, een man van God. Tenminste, dat zou je denken. Maar juist híj, de Israëliet die God vereert, is ontrouw en rent zelfs weg van Gods opdracht. Dan heb je nog de zeemannen, van wie je zou verwachten dat zij geen principes hebben en goddeloos zijn. Toch hebben juist zij ontzag voor God. Het volgende personage dat we zien, zijn de inwoners van Nineve, inclusief hun koning. Dit was een machtig volk en zij vereerden andere afgoden. Toch komen zij direct tot inkeer. Niet alleen zij trouwens. Zelfs de dieren moeten vasten en een rouwkleed aan doen. Als je tijd hebt, moet je alle vier de hoofdstukken van Jona maar eens lezen. Ze zijn kort, maar krachtig. In het eerste en derde hoofdstuk spreekt Jona met mensen die niet tot Gods volk horen. Eerst met de zeemannen, dan met de Ninevieten. In hoofstuk twee en vier spreekt Jona juist met God. We gaan Jona’s verhaal zo doornemen, maar voor we dat doen, wil ik toch even kort de historische achtergrond benoemen. Die pleit namelijk wel voor Jona’s houding. Zoals gezegd: Jona leefde in de tijd van koning Jerobeam II. Juda en Israël waren gescheiden van elkaar, en hadden ieder hun eigen koning. Vanuit het oosten naderde echter het onheil. Het Assyrische volk kwam steeds dichterbij. Zij waren een verschrikking en ook Israël had hier veel last van. Stel je voor dat Jona in de tijd van de Tweede Wereldoorlog had geleefd als Jood en God zou aan hem hebben gevraagd om naar Berlijn te gaan en daar openlijk iedereen op te roepen zich te bekeren. (En dan zou Hitler zich op zijn knieën werpen en vasten!) Waarom Jona weigert Dat is in feite wat God hier van Jona vraagt. Een gevaarlijke missie. Maar dat is niet de reden dat Jona de opdracht weigert. De reden is dat Jona wel degelijk God goed kent. Zo goed zelfs, dat hij voorziet dat God dit vreselijke volk genadig zal zijn. En dat is niet wat hij wil. Hij wil dat deze mensen omkomen. Hij moet naar het oosten, maar gaat naar het westen. Daar neemt hij plaats op een schip. Jona valt in slaap en heeft niet door dat een hevige storm hen overvalt. (Dit doet denken aan Jezus die ook eens op de boot sliep tijdens een storm.) De zeelui zijn bang en willen weten wie er voor verantwoordelijk is dat ze dreigen te vergaan. Ze werpen het lot en dat wijst Jona aan als de schuldige. Toen zeiden ze tegen hem: ‘Vertel ons: Hoe komt het dat deze ramp ons treft? Wat doe je hier aan boord? Waar kom je vandaan? Uit welk land kom je? Bij welk volk hoor je?’ Jona antwoordde: ‘Ik ben een Hebreeër en ik vereer de HEER , de God van de hemel, de God die de zee en het droge gemaakt heeft.’ Nu werden de mannen nog veel banger, want ze hadden van hem gehoord dat hij was weggevlucht van de HEER . Ze zeiden tegen hem: ‘Hoe heb je dat kunnen doen?’ En ze vroegen hem: ‘Wat moeten we met je doen, dat de zee ons met rust laat?’ Want de zee werd hoe langer hoe onstuimiger. Hij antwoordde: ‘Gooi me in zee, dan zal de zee jullie met rust laten. Want ik weet dat het mijn schuld is dat deze storm zo tegen jullie tekeergaat.’ (Jona 1: 8-12) Dus… Jona weet dat hij de God dient die het land en de zee heeft gemaakt. En toch vlucht hij van het land de zee op. Lekker slim… Aan zo’n God kun je toch niet ontsnappen? Nu lijkt het erop alsof Jona zichzelf opoffert door voor te stellen dat ze hem overboord gooien. Is Jona dan zo nobel? Absoluut niet. Uit de rest van het verhaal blijkt dat Jona liever dood gaat dan dat hij naar Nineve gaat. Maar het is voor een Jood ondenkbaar dat hij zelfmoord p...