Aflevering #21 Gesprekken | Jezuïet Rob Faesen Over Hadewijch

De brieven van de middeleeuwse mystica Hadewijch zijn verschenen in een nieuwe vertaling. Jezuïet Rob Faesen houdt zich al zijn hele leven bezig met Hadewijch. Van hem willen we weten: waarom Hadewijch nog lezen in de 21e eeuw? Eerst maar eens: wie was Hadewijch? “Dat weten we eigenlijk niet. Er is van Hadewijch niets biografisch overgeleverd. Het is opmerkelijk dat een van de eerste en belangrijkste auteurs uit ons taalgebied een groot mysterie is. We hebben brieven van haar, een visioenencyclus en 45 gedichten. Een belangrijk oeuvre dus, niet zomaar een paar stukjes. Uit haar taal kunnen we afleiden dat ze leefde in de dertiende eeuw en dat ze goed op de hoogte was van het werk van Bernardus van Clairvaux en Willem van Saint-Thierry, cisterciënzer monniken uit de twaalfde eeuw. In die hoek kunnen we haar zoeken.” In haar brieven speelt het woord ‘minne’ een belangrijke rol. Kunt u dat begrip toelichten? “De meest voor de hand liggende vertaling van minne is: liefde. Daarbij denken wij aan gevoelens en ervaringen. In de cultuur van Hadewijch dacht men eerder aan: toebehoren, relatie. Minne is een bijzonder vorm van toebehoren, van God aan de mens en andersom. Bij Hadewijch is minne een ambigue term. Het kan betekenen: de liefde van de mens tot God. Het kan ook de eigennaam van God zijn, aangezien God relatie is in zichzelf. Dat is het fantastische inzicht van het christendom. Dat de ene God in zichzelf een liefdesrelatie is: Vader, Zoon en Geest.” Wat kunt zeggen over het taalgebruik van Hadewijch? “Een mooi voorbeeld vinden we in brief 9. Die opent zo: ‘Moge God jou laten weten, lieve kind, wie Hij is en hoe Hij omgaat met zijn dienaren en vooral met zijn dienaresjes. En dat Hij jou in zich verslindt.' Dat laatste is typische Hadewijch. Ze had ook kunnen zeggen: en moge Hij u opnemen of iets in die trant. Maar nee, verslinden. Er komt passie bij kijken, de passie van God voor de mensen en andersom. Niet zo van: we zullen elkaar eens een beetje leren kennen. Het is intens.” “Dan gaat die brief verder: ‘… hoe wonderbaarlijk teder de ene geliefde in de andere woont’. Hier evoceert Hadewijch een thema dat breed ontwikkeld is in de mystieke literatuur, de inwoning van God. De relatie tussen God en mens is niet van: Hij zit daar en ik zit hier en we hebben een goede band met elkaar. Nee, de ene leeft meer in de ander dan in zichzelf. En zo is het wederzijds. ‘Zo door en door de ander bewoont dat geen van hen zichzelf nog onderscheidt”, schrijft Hadewijch vervolgens. Het is een intens op elkaar betrokken zijn. Het ikje interesseert mij niet meer. ‘… zij genieten wederkering van elkaar, mond in mond en hart in hart, lichaam in lichaam en ziel in ziel. En een tedere goddelijke natuur stroom door hen allebei heen.’” Waarom in de 21e eeuw nog de brieven van Hadewijch lezen? “Allereerst omwille van het plezier. Het zijn zulke mooie teksten. Maar er is meer, iemand als Hadewijch is in staat iets te zeggen over de echte, reële ontmoeting tussen God als God en de mens als mens. Over de diepte daarvan en wat dat kan doen in een mensenleven, hoe ingrijpend en veeleisend dat is. Iets wat we bij weinig auteurs vandaag nog lezen. Ze kan onze blik openen voor het geweldig krachtige mysterie van die ontmoeting tussen God en mens.” Muziek bij deze podcast is van saxofonist Lotte Pen. Dat Hadewijch nog altijd hedendaagse kunstenaars inspireert horen we op haar album Pelgrim. Die opent met de compositie genaamd Orewoet. Orewoet is een oud-Nederlands woord dat Lotte vond in de gedichten van Hadewijch. Ze zegt erover dat het zoiets als heftig verlangen betekent, een hartstochtelijke liefdesbrand naar Minne. “Ik herken mij in Hadewijchs verlangen naar het Hogere. Dit verlangen grenst haast aan een soort waanzin, maar heeft ook het lijden in zich van het feit dat het Hogere, Minne, zich niet vaak in volle glorie laat zien."