Aflevering 38 - Jet Gispen - Onzichtbare Ontwerpen Ontrafelen

Jet Gispen is Zuurdesem bakker bij Meneer Leffers en de beste afstudeerder van de TU Delft van 2017. Voor Jet is ontwerpen iets nieuws maken en dat nieuws kan dan alles zijn: van producten, diensten, systemen en zelfs menselijk gedrag. Als ontwerper ben je niet per se de maker, maar meer de dirigent of verkeersleider in zo'n systeem: aan welke knoppen kan de ontwerper draaien om iets op een andere manier te doen. Natuurlijk doet de ontwerper dit met de intentie om dingen beter te maken, maar dat zou eigenlijk bij elk mens zo moeten zijn. Voor Jet is dat ontwerpen helemaal natuurlijk omdat zij achterkleinkind is van Willem Hendrik Gispen, de ontwerper wiens stoelen, banken en lampen haast synoniem staan voor Nederlands Industrieel Ontwerp. Logisch dat de waarde van ontwerpen binnen haar familie nooit echt ter discussie stond. Dan blijft de vraag over: waarom bakker worden? Brood is het belangrijkste in het leven en de manier waarop Jet dagelijks duizenden zuurdesem broden maakt, is nog steeds vanuit het perspectief van een industrieel ontwerper. Binnen de bakkerij is ze daarom ook bezig met het aan de knoppen draaien om dingen op een andere, betere manier te doen. Van temperatuur, tot volgorde van activiteiten en inrichting van de ruimte zijn onderdelen van haar ontwerpbenadering nu. Wat wel mist is de user-centeren benadering nu. Je kan het brood gemaakt door Jet kopen bijj Meneer Leffers op de Delfgauwseweg 67, maar de bakkerij zelf zit op industriegebied Schiebroek. Hierdoor heeft ze niet direct contact met de klant in de winkel, dat is jammer, maar dit houdt haar wel gefocust op het iteratieve van elke dag brood maken en kijken of het beter of anders kan. De tip van Jet om beter te begrijpen wat ontwerpen is, is om nu terwijl je dit luistert om je heen te kijken naar alles wat er om je heen zit. Alles wat door mensen gemaakt is, is ook ontworpen, dus selecteer dan een ding wat heel handig, mooi of dierbaar is en probeer erachter te komen naar het wie, wat en vooral waarom, dat achter dit ontwerp zit. Dat is natuurlijk makkelijk als je toevallig een Gispen 412 in je blikveld hebt (en ja, die kan ik nu zien), maar het is juist ook interessant om een product te pakken dat op eerste gezicht heel banaal of onbenullig lijkt. Als eerste voorbeeld komt Jet in relatie tot haar afstuderen op de verkeersdrempel, die in woonwijken moet voorkomen dat mensen te hard rijden en kinderen aanrijden, maar mogelijk bestuurders zo bezorgd zijn voor hun auto, dat ze niet goed opletten. Ander voorbeeld komt via (een student van) Pieter Desmet over het hexagonale potlood dat door de hoeken niet van een hellend vlak afrolt (en blijkbaar ontworpen door Lothar rond 1839). We sluiten het gesprek af met het afstuderen van Jet Gispen, de toolkit Ethics for Designers. Het feit dat het gebruikt wordt bij onze studie en over de hele wereld geeft haar veel voldoening, vergelijkbaar met het draaien aan die knoppen. Terwijl zij brood bakt, heeft haar werk nog invloed op andere ontwerpers over de hele wereld. Toen Jet begon, was ethiek voor ontwerpers nog in kinderschoenen en nu is het onderdeel geworden van de waardepropositie van veel ontwerpbureaus: soort ethicswashing.