Aflevering Aflevering 51: Grensverkenningen

In aflevering 51 van Radio Horzelnest schuiven Kester Freriks en Martijn Storms aan. Met deze twee heren ga ik in gesprek over hun boek: ‘Grensverkenningen. Langs oude grenzen in Nederland’ (2022), verschenen bij Athenaeum. Een rijkelijk geïllustreerd met historische kaarten afkomstig uit de zogeheten Collectie Bodel Nijenhuis. De verzamelaar Johannes Tiberius Bodel Nijenhuis schonk zijn uitgebreide cartografische collectie aan de Leidse universiteit. Tegenwoordig bevindt deze kaartencollectie zich in de Universitaire Bibliotheken Leiden. De hoofdconservator Garrelt Verhoeven benaderde Martijn en Kester met de vraag om een boek te schrijven over deze bijzondere collectie. Martijn selecteerde ruim twintig kaarten, die hij voorzag van een vakkundige beschrijving, en Kester nam de kaarten digitaal ter hand en trok eropuit samen met een archivaris, een burgemeester, een boswachter, een erfgoedkundige en andere mensen om een brug te slaan tussen de oude kaart en het nieuwe landschap. Daarbij legt hij de nadruk op een belangrijk aspect van kaarten: grenzen. Op de kaarten uit de Bodel Nijenhuis Collectie vinden we een keur aan grenzen. Denk aan grenslijnen, waterlinies, staatsgrenzen, dijklichamen en veensloten. Maar ook aan rivier-, erf-, perceel-, turf- en kavelgrenzen met diverse verouderde vlaktematen, zoals morgens, bunders, tienen en roedes. Waar men tegenwoordig droomt van het vervagen en verdwijnen van grenzen, van een grensloze wereld met onbegrensde mogelijkheden, zoekt Kester de grens op en mijmert over haar betekenis en belang. Kester Freriks is auteur van een flink aantal romans, essays en natuurboeken. Hij schreef onder meer: ‘Stilte, ruimte, duisternis’ (2018, Athenaeum); ‘Verborgen wildernis’ (2010, Singel Uitgeverijen); ‘Langs de IJssel’ (2022, Walburg Pers B.V.). Daarnaast is Kester verbonden aan de Boeken- en Cultuurredactie van de NRC. Martijn Storms is conservator Kaarten & Atlassen aan de Universitaire Bibliotheken Leiden. Van zijn hand verscheen een indrukwekkend lijst artikelen en boekbijdrages over historische cartografie. Als hoofdredacteur verscheen van zijn hand ‘Kaarten die geschiedenis schreven: 1000 jaar wereldgeschiedenis in 100 oude kaarten’ bij Uitgeverij Lannoo. Timestamps: 00:00-02:35 – Introductie 02:28-04:58 – Collectie Bodel Nijenhuis 04:58-13:57 – Met historische kaarten wandelen door hedendaags Nederland 13:57-26:35 – Historische kaarten van Leiden: Rapenburg 69A en B, en de (na de buskruitramp bewerkte) wandkaart van Johannes Dou en Christiaan Hagen 26:35-35:08 – Het ware Lugdunum: de kaart van Johannes le Francq van Berkhey en de plattegrond van de Brittenburg 35:08-39:23 – Verdwijnend en verschijnend Vlieland, Texel en Eierland 39:23-49:23 – De grenzen van Limburg 49:23-58:33 – De eerste rechte grens ter wereld & de veengebieden 58:33-01:08:26 – Woeste gronden rondom de Lutter Es, meenten & de behoefte aan grenzen 01:08:26-01:18:52 – De kaart van De Zuider Waterlinie, van Eugène-Henri Fricx, van Tholen tot aan de Maas bij Graaf