Aflevering 19 Oorlogspropaganda

Er zijn veel complexe conflicten in de wereld waar media over rapporteren. We hebben bovendien toegang tot veel verschillende media: buitenlandse kranten zijn online te lezen en journalisten zijn op sociale media te volgen. Maar hoe weten we welke berichten we kunnen vertrouwen? In deze aflevering verwonderen de mediadoctoren zich samen met Cees Hamelink, emeritus hoogleraar Internationale Communicatie, over oorlogspropaganda. Dat klinkt een beetje als een woord uit de Koude Oorlog. Wat is oorlogspropaganda eigenlijk en is dat door de jaren heen veranderd? Het woord propaganda stamt uit de zeventiende eeuw en werd oorspronkelijk gebruikt voor het verspreiden van het geloof, legt Hamelink uit. Dat ging toen over religie, en later – bijvoorbeeld in de Koude Oorlog – over het verspreiden van ideologie. Alle zijden in een conflict doen aan propaganda en objectieve informatie bestaat niet. Wat je hooguit kunt bereiken is een veelheid aan perspectieven. Vincent had een interview met journalist Olaf Koens. Hij werkt als correspondent voor de Volkskrant en RTL-Nieuws in Rusland. Koens vertelt over contacten met de bureaucraten van de nieuwe Volksrepubliek Donetsk, die weinig professioneel zijn in het volgen van zijn verslagen. Taal is daarbij een barrière. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en de diplomatieke dienst hebben heel weinig informatie en zijn eerder aangewezen op journalisten als Koens dan dat ze sturend zijn in het verspreiden van hun belangen. Linda maakte een item over propaganda in populaire muziek, beginnend bij spindoctor avant-la-lèttre Willem van Oranje. Muziek is een uitstekende manier om oorlogspropaganda mee te bedrijven. Dit veranderde in de jaren ’60 toen popmuzikanten zich tegen gezag keerde. Propaganda moet alomtegenwoordig zijn om te werken, stelt Hamelink. Leiders bedenken dat er oorlog gevoerd moet worden, terwijl het volk daar geen zin in heeft. Propaganda is bedoeld om het volk te overtuigen dat er een duidelijk vijand is en dat die vijand verslagen moet worden. De mediadoctoren concluderen dat oorlogspropaganda is veranderd net zoals de media zelf ook veranderd zijn. We zijn goed geworden in het doorzien van leugens. Aan de andere kant zijn de verspreiders van propaganda ook beter geworden: ze verspreiden ‘grijze propaganda’ waarbij het veel onduidelijker is wat waar is en wat niet. Ze zijn daarbij meer gebruik gaan maken van ‘oerbeelden’ waarmee diepe emoties worden aangesproken.