Aflevering Gerbert Bakx En Arne Vanhaecke Over De Cartesiaanse Kloof En Over De Vraag: 'Is Oorlog Een Noodzakelijk Kwaad?'

We konden moeilijk niet over de actuele waanzinnige ontwikkelingen in de wereld spreken. Op de vraag of oorlog een noodzakelijk kwaad is, kan alleen een genuanceerd antwoord worden gegeven. Dieren kunnen alleen maar vechten om hun reële belangenconflicten te beslechten. Zij kunnen niet anders omdat zij niet over andere mogelijkheden beschikken. Bij dieren is vechten dus noodzakelijk, maar geen kwaad. Vechten heeft bij dieren geen morele dimensie, net zoals seksueel geweld bij dieren geen morele dimensie heeft. Moraliteit vereist immers vrijheid. De mens kan natuurlijk wel anders. De mens heeft immers wel vrijheid en kan conflicten oplossen door communicatie, overleg en redelijkheid. Daardoor wordt oorlog noch noodzakelijk, noch onvermijdelijk, en wordt het een kwaad omdat een andere en betere, meer humane oplossing mogelijk is. Het kwaad ontstaat door het niet-gebruiken van bestaande mogelijkheden, in dit geval van de redelijkheid, en het terugvallen op het gedrag van een lagere soort. Dat is geen gebrek aan intelligentie maar een gebrek aan bewustzijn en wijsheid. Dat illustreert de menselijke gespletenheid, de ervaring van de Cartesiaanse kloof tussen enerzijds de mens als geestloos materieel-biologisch organisme, de res extensa, het uitgebreide ding van Descartes, gedreven door archaïsche, evolutionair bepaalde emoties en impulsen en anderzijds de mens als immateriële lichaamsloze maar bewuste geest, cognities, de res cogitans, het denkende ding van Descartes, de denker die actief vorm geeft aan een geestelijk en moreel leven. Een kloof die nog steeds niet adequaat is gedicht. In het Europa van de 21e eeuw is het zonder meer verbijsterend te moeten vaststellen dat 'volwassenen' mensen zich als gefrustreerde en boze kinderen gedragen die vanop veilige afstand projectielen naar elkaar gooien en vanuit vliegtuigen op veilige hoogte bommen op elkaar werpen wegens de nostalgische, stalinistische machtsdroom van één niets ontziende dictator met een rode knop. Hoe kan het dat 'volwassen' mensen hun verstand en hun menselijkheid verliezen en in deze tijd nog naar dit nodeloze, waanzinnige, verfoeilijke, barbaarse, archaïsche, achterlijke, primitieve gedrag grijpen en dat mensen (soldaten) zich als geestloze vechtmachines en killer robots in een gemechaniseerde oorlog laten gebruiken? Moderne conflicthantering en zeker oorlogsvoering illustreert steeds meer de geestloze bulldozer-aanpak: niet wie het meest moreel hoogstaand menselijk is, niet wie het meeste inzicht heeft of wie het meest redelijk is zal 'overwinnen', maar wie de grootste bulldozer heeft. Dat is een schande en een beschamende blaam voor de mens, voor de beschaving en voor ons allemaal. Een intrieste dag. Zou Poetin een gelukkig mens zijn?