Aflevering 16 In De Wetenschap

Het zintuig evenwicht is pas heel laat ontdekt. Best vreemd als je weet dat dit zintuig het allereerste zintuig is dat in de evolutie is ontstaan. Wanneer zijn de evenwichtsorganen bij de mens ontdekt? Dat is in hele kleine stapjes gegaan. Pas in de 20e eeuw werd er iets meer duidelijk.  Volledig transcript: Welkom, bij de podcast Evenwicht, je leven. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. Dit is seizoen 3, aflevering 16: In de wetenschap. Deze podcast maak ik namelijk naar aanleiding van het boek 'Evenwicht, in uitvoering'. Daar leg ik uit over het zintuig 'evenwicht'. En je zou denken dat zintuig 'evenwicht', dat is een heel belangrijk zintuig, dat daar dus al heel veel over geschreven is. Juist omdat we eigenlijk niet zonder kunnen. Daardoor kunnen we ons goed bewegen op deze aarde. En niets is minder waar, want het blijkt dat juist de evenwichtsorganen pas heel laat zijn ontdekt, dat we die überhaupt hebben in ons lichaam. En dat is vreemd want die evenwichtsorganen, ja die zijn eigenlijk, dat is ongeveer het eerste zintuig wat ooit is ontstaan in de evolutie. Daar ga ik het een andere keer over hebben. Ik ga het nu hebben over dan hoe het in de wetenschap, wat daarover bekend is. Nou ja, wat daarover gedeeld is. Dat komt ook, ik ben dit tegengekomen op het moment dat ik zelf onderzoek deed naar het evenwicht. En ik heb al eerder er over verteld. Toen ik zelf wilde begrijpen hoe mijn evenwicht werkte, kon ik daar de informatie niet over vinden. Niet in de literatuur, internet niet, en anders heel summier en ook nog eens een keer, als ik het las, las ik het op een andere plek nét weer op een andere manier. Dus hoe zat het nou precies? Ik kwam er dus niet écht achter. En zodoende ben ik dat boek gaan schrijven en dan ga je dus verder op zoek en dan kom je ook echt in de medische wetenschappelijke teksten. Engelse teksten, vaak. Heel moeilijk voor mij, ik vind Engels een moeilijke taal, ik hebt het nooit goed geleerd. Dus daar had ik echt alle hulp bij nodig voor de goede vertaling daarvan. En op het moment dat het goed vertaald is in het Nederlands, ging ik dat nog eens een keer ombuigen naar begrijpelijke Nederlandse taal, zodat iedereen het in Nederland dus kan lezen. En dan kom je ook onderweg tegen wat er zo in de loop der eeuwen bekend is over dat evenwicht. In ieder geval wat voor een onderzoeken er zijn geweest of waar ze achter zijn gekomen. En dat wil ik nu even met je delen. Want het is dus, wat ik al zeg hè, de evenwichtsorganen is ongeveer het eerste zintuig wat ooit is ontstaan, wel op een hele eenvoudige manier, maar wel bij... in het allereerste leven is dat al ontstaan tijdens de evolutie. Alleen de mensen, toen eenmaal de mens er was, heeft dat nog heel lang geduurd, voordat de mens erachter kwam dat wij dat dus in ons hoofd hebben. In ieder geval was het zo dat in 460 voor Christus, toen was Hippocrates er. En dus ongeveer rond 400 voor Christus, de Griek Hippocrates was een arts en deze arts wordt gezien als de vader van de westerse geneeskunde. Want hij had ineens in de gaten dat allerlei fysieke symptomen niet kwamen door religie of door toverij, maar dat het écht een fysieke oorzaak is. Dat het iets is in het lichaam wat niet goed functioneert. Dus hij heeft die ziektes toen benoemd en hij is dat ook op die manier gaan behandelen. Deze Hippocrates die legde ook de nadruk op hygiëne en gezonde leef- en drinkgewoontes en ook dat frisse lucht belangrijk is. En hij heeft ook in kaart gebracht dat er een natuurlijk verloop is van de processen in het lichaam. En dat was dus heel wat al voor die tijd, dat hij dat toen al ging beschrijven en hij was één van de eerste dus, die toen beschreven heeft ook over, geschreven heeft over duizeligheid. Vertigo. Echt over draaiduizeligheid. Dus niet een beetje duizelig zijn, maar écht die draaiduizeligheid, die ik dus ken van een aanval van Ménière. Dat is echt een aanval van draaiduizeligheid. Maar die draaiduizeligheid heeft hij toen al genoemd. Dan is het dus een hele tijd niet bekend wat daar dan verder mee is gebeurd. Hij heeft alleen genoemd dat het er was, dat het bestond. Pas in de renaissance weten we dan weer dat is, renaissance is best lang van 1300 tot 1600, toen zijn er wel enkele hoofdstukken in medische boeken verschenen over ook weer die vertigo, over die draaiduizeligheid. En toen werd er verband gelegd tussen de duizeligheid en de stagnatie in de hersenen. Dus ook nog steeds niets over dat evenwicht, evenwichtsorganen. Maar echt, dat zit wel in die hersenen. En halverwege de 16e eeuw, was Falloppio, ook een arts die bestudeerde de anatomie van het oor, en die heeft toen het binnenoor verdeeld in 2 delen. In het labyrint en het slakkenhuis. En dat is ook wel weer, ja, welke naam je er ook aan geeft, want ik heb ervoor gekozen voor in het boek 'Evenwicht, in uitvoering', dat het labyrint, dat is eigenlijk alles wat in het binnenoor zit. En in het binnenoor zit dan het slakkenhuis en de evenwichtsorganen. En die evenwichtsorganen bestaan dus uit de statolietorganen en de drie halfcirkelvormige kanalen. Bij elkaar met het slakkenhuis samen noem ik dat het labyrint. En het is maar welk boek je erop naslaat, hoe dat genoemd wordt. Ik heb daarvoor gekozen om het zo te noemen. Alleen toen dus in de 16e eeuw werd daar dus wel onderscheid tussen gemaakt, tussen labyrint en slakkenhuis. Er zit dus iets anders ook. Er werd niet uitgelegd wat dat nou precies anders was dat labyrint. En later heeft Valsalva, die heeft de anatomie van het oor beschreven zoals we het vandaag de dag nog gebruiken. En dan heeft die het over dat buitenoor, middenoor en binnenoor. Dus hij maakte al een, nog betere verdeling. In 17.... nou wat zal het zijn geweest, deze meneer Cotugno is geboren in 1736, maar dan zal hij ongeveer in... rond 1800 of zo, ontdekte hij de vloeistof perilymfe. En perilymfe zit dan om het labyrint heen. En hier noemen ze dat dan ook wel weer het labyrint. Het zit er omheen! Want Antonio Scarpa, die heeft juist die endolymfe, die in het binnenoor zit in het labyrint die daar vloeit, dat heeft hij ontdekt. En die Scarpa is ook best een belangrijke man geweest, want hij stond aan het begin van de moderne wetenschap. En hij schreef zelfs een heel boek over die structuur van het binnenoor, dus niet van het hele oor, maar van echt het binnenoor. En zodoende, omdat hij toen ook die endolymfe heeft ontdekt, wordt het ook wel Scarpa's vloeistof genoemd. Ja, wel grappig dat dan zo'n ontdekking ook dus naar de persoon wordt genoemd die dus dat ontdekt heeft. Hebben we natuurlijk wel veel vaker, maken we dat mee. Als we dan verder kijken, gebeurde er best veel in die 17e eeuw, 18e eeuw, want toen was Erasmus Darwin. Erasmus Darwin, is de, als ik het goed heb, de grootvader van Charles Darwin. En Erasmus Darwin, dat is ook wel mooi om te vertellen, die heeft eigenlijk de theoretische achtergronden en zo van de evolutietheorie, die later Charles Darwin helemaal heeft uitgebouwd, die heeft hij toen al genoteerd. Dus hij is eigenlijk een beetje de grondlegger ervan, van de aanzet, heeft hij gegeven. Maar Erasmus Darwin, dat was wel een hele bijzondere man, die was arts, hij was natuurkundige, weerkundige, botanicus, dichter, uitvinder en hij beschreef ook vier oorzaken over duizeligheid. Dat waren dus ongewone bewegingen op een boot als oorzaak hè, dat je dus door ongewone bewegingen op een boot kon je duizelig worden. Visuele prikkeling, dus al wel iets dat het met de ogen te maken had. Het kon ook zijn irritatie van de maag of duizeligheid door overgevoeligheid van de hart- en slagaders. Die irritatie van de maag is natuurlijk niet zo heel gek, omdat op het moment dat je écht draaiduizelig bent, dan kun je enorm gaan braken. Dan wordt het braakcentrum aangeraakt en kun je niet tegenhouden. Het is écht niet tegen te houden. Dus die irritatie van de maag, wat hij toen dat bedacht als oorzaak van de duizeligheid, dat zou kunnen. Dat het andersom werkte dat had hij nog niet door. Die connectie was ook op die manier nog niet, ja, connectie was wel gemaakt, maar wat oorzaak, gevolg was, dat was nog niet duidelijk in de tijd. Dan in de 19e eeuw, dus tussen 1800 en 1900, toen werd die, dat binnenoor, dat werd wel uitgebreid beschreven, écht tot in details zelfs beschreven. In die tijd was zelfs de functies van de halfcirkelvormige kanalen, dat was helemaal niet bekend, daar werd eigenlijk niets over beschreven. En toch waren ze er wel mee bezig dat mensen dus ergens gevoelig zijn, dat als ze gedraaid worden want Purkinje, die deed toen onderzoeken met mensen in een speciale draaistoel. En toen keek ie naar de oogbewegingen, tijdens en na de draaiingen. Hij kwam tot vijf oorzaken van duizeligheid. Hij zei: het komt door ronddraaien of door elektrische impulsen, dan weet ik niet op welke manier elektrische impulsen gedaan werden maar oké. Doorbloedingsstoornis in de hersenen of naar beneden kijken vanaf een grote hoogte of door alcohol of narcotica. En hij beschreef dan de duizeligheid als het gevolg van het conflict tussen onbewuste en bewuste spiertrekkingen. Dus hij legde daar weer verband tussen spieren. En dan is het mij nog niet helemaal duidelijk, zijn het dan de spieren van het hele lichaam? Spieren van de maag? Of zijn het dan de spieren van het gezicht? Dat staat er dan niet bij, daar ben ik niet achter gekomen. En halverwege de 19e eeuw toen was ene Flourens. Flourens, die ontdekte dat de halfcirkelvormige kanalen verantwoordelijk waren voor balans en evenwicht. En hij noemde dan ook dat het een apart zintuig is, naast het gehoorzintuig. Dus toen pas, dan hebben we het dus over halverwege de 19e eeuw, werd er onderscheid gemaakt dus tussen die halfcirkelvormige kanalen en de... het gehoorzintuig, het slakkenhuis. Eigenlijk dus wat die Falloppio halverwege de 16e eeuw noemde dat er twee...