Aflevering 31. De Tramremise Lekstraat

Route naar locatie 32 Je keert de remise de rug toe en loopt door de Lekstraat naar de hoek met de Gaaspstraat. Het terrein links voor je is de speeltuin Amsterdam-Zuid. --- Stem: Job Cohen Productie: Freek Schröder Afbeelding: Stadsarchief Amsterdam (mei 1927) --- Transcript 'De tramremise Lekstraat' Op dinsdag 25 februari 1941 probeerden gemeentearbeiders in alle vroegte de door de CPN voorbereide staking op gang te brengen. De staking was een protest tegen de eerste razzia’s onder de Amsterdamse Joden (al aan de orde in aflevering 22). Omstreeks half zes die ochtend lukte dat overtuigend hier, bij de remise Lekstraat. Een conducteur die om zeven uur arriveerde merkte dat de grote deuren gesloten waren, gewoonlijk stonden ze om deze tijd open. Driemaal achtereen probeerde hij de deuren alsnog open te maken, steeds werden ze weer dicht gesmakt. Even later verscheen de directeur van de gemeentetram ten tonele, die in een toespraak trachtte de verzamelde stakers tot andere gedachten te brengen. De krachtmeting was begonnen. Een bestuurder reed uit; stakers sprongen voor de wagen. Er werd geschreeuwd: ‘Rij dan als je durft, fascist! Verrader!’ Personeel en buurtbewoners kregen manifesten uitgereikt. ‘Protesteert tegen de Afschuwelijke Jodenvervolgingen’ stond erin, en ‘Beseft de Enorme Kracht van Uw Eensgezinde Daad! Staakt! Staakt! Staakt!’ Heel Amsterdam ging in staking, het ene bedrijf na het andere, ‘’t Was als een olievlek’, schreef een journalist opgewonden in zijn dagboek. ‘Lege straten. Geen trams, bijna geen auto’s. (…) De winkels waren bijna overal gesloten. Staking – algemene staking! Tegen de Jodenvervolging, tegen de onmenselijkheid, tegen het “aan ons de straat” van WA en ander Mussertgeboefte’. Om tien uur-half elf deed bij de remise het gerucht de ronde dat de staking verloren was. Prompt reden er weer trams uit. Maar de meeste kwam niet ver. Via de Amstellaan en de Amsteldijk ging een stoet trams naar de remise terug. ‘Gewonnen. De stilte keerde!’, vervolgde de journalist zijn dagboekverslag. ‘De straat was leeg. Op straat vlogen mensen, die elkaar tevoren nooit gesproken hadden, elkander om de hals! (…) En deze mensen, mensen die voor het eerst sinds maanden weer ronduit praatten, die hun mening uitschreeuwden, tartend, zelfbewust. Dit is onze dag! Onze Dag! Onze dag! – We zullen ze laten zien wie hier de baas is, schreeuwde een man over het volle Willinkplein!’ (Het Willinkplein is in 1946 ter ere van de bevrijding omgedoopt tot Victorieplein.) De tweede dag van de staking, woensdag 26 februari, greep de Duitse bezetter hard in. Trambestuurders werden van huis gehaald en gedwongen de tram te besturen. Duitse en Nederlandse politie reed mee. Duitse soldaten schoten uit overvalwagens op de menigte; ook wierpen ze handgranaten tussen groepen stakers. In Amsterdam vielen die dag negen doden. Onder druk van dit geweld gingen de meeste mensen de volgende dag weer aan het werk. De staking had een hele nasleep. Een aantal stakers werd gevangen gezet; vier kregen de doodstraf. Amsterdam moest een hoge boete betalen. Bovendien moest de stad accepteren dat er een andere burgemeester kwam, een NSB-er. Ook twee andere plaatsen waar gestaakt was, Haarlem en Zaandam, werden beboet en van een NSB-burgemeester voorzien.